بهداشت عمومی
|
|
|
|
بهداشت مبارزه با بیماریها
|
|
تهیه کننده:
|
|
سجاد زمانی_مبارزه با بیماریها
|
|
|
|
بهار 90
احترماً به اسحضار استاد گرامی می رسانم اینجانب ادامه کارآموزی را در استان خوزستان ، شهرستان امیدیه ، مرکز بهداشت شماره 2 علی آباد، بمدت 2 ماه (300 ساعت) از تاریخ 20/1/90 لغایت 20/3/90 گذارندم. در این مرکز که یک مرکز شهری- روستایی است فعالیت های ذیل را انجام دادم:
1-واکسیناسیون (کودکان ،سربازان و افراد در معرض خطر)
2-پیگیری و پایش بیماریهایی مثل هپاتیت،سل،سالک،هاری،تب مالت
3-بهداشت محیط(نمونه برداری از آب، فاضلاب، مالاریا، انسانی، خلط و...)
4-پایش فعالیت خانه بهداشت روستا
5-آموزش بهداشت مدارس
6-بهداشت مادر و کودک و تنظیم خانواده
7-مشاوره پیش از ازدواج
8-کمکهای اولیه
واکسیناسیون:
واکسیناسیون یا ایمن سازی جهت پیشگیری از بیماریهای قابل انتقال از بدو تولد شروع می شود.محل تزریق واکسن برای افراد زیر دو سال در ناحیه قدامی خارجی ران و برای افراد بالای دو سال در ناحیه دلتوئید تزریق می شود. که جدول روتین آن مطابق ذیل است:
|
واکسن
|
سن
|
|
ب.ث.ژ- هپاتیت ب – پولیو
|
بدو تولد
|
|
هپاتیت ب – پولیو - ثلاث
|
2 ماهگی
|
|
هپاتیت ب – پولیو
|
4ماهگی
|
|
هپاتیت ب – پولیو - ثلاث
|
6 ماهگی
|
|
MMR
|
12 ماهگی
|
|
MMR- پولیو - ثلاث
|
18 ماهگی
|
|
پولیو - ثلاث
|
6 سالگی
|
ب.ث.ژ:این نوع واکسن جهت پیشگیری از بیماری سل می باشد که از مایکو باکتریوم توبر کلوسیز گرفته شده که فقط در یک نوبت، در بدو تولد در ناحیه دلتوئید،بصورت داخل جلدی (با زاویه 0 تا 15 درجه)، با دوز 05/0 سی سی، معمولاً با سرنگ انسولین، برای افراد زیر یکسال تزریق می شود ولی برای افراد بالای یکسال دوز آن دوبرابر( 1/0 سی سی) تزریق می شود. این واکسن برای سنین بالای 6 سال تلقیح نمی شود. ضمناً برای بیماران ایدزی که دارای علائم بالینی هستند تزریق نمی شود. در طبقه فوقانی یخچال نگهداری می شود.
هپاتیت ب: این واکسن نیز برای پیشگیری از بیماری هپاتیت ب تزریق می شود.نوع واکسن آنتی ژن سطحی ویروس هپاتیت ب است و به بصورت عضلانی برای افراد زیر 10 سال با دوز (5/0 سی سی) و بالای 10 سال با دوز (1 سی سی) تزریق می شود. برای افراد دیالیزی و تالاسمی این دوز دو برابر می شود. در طبقه میانی-پایینی یخچال نگهداری می شود. ضمناً برای موالیدی که با وزن کمتر از 2 کیلوگرم بدنیا می آیند در 4 نوبت یعنی بدو تولد،2ماهگی،3ماهگی،6ماهگی تلقیح می شود.
پولیو: واکسن پولیو یا فلج اطفال نیز برای پیشگیری از بیماری فلج اطفال به مقدار (2یا 3 قطره) بصورت خوراکی تلقیح می شود.اگر کودک تا 10 دقیقه بعد از گرفتن واکسن استفراغ کرد بار دیگر یک دوز تلقیح می شود. در طبقه فوقانی یخچال نگهداری می شود.
ثلاث: این نوع واکسن متشکل از 3 واکسن دیفتری-کزاز-سیاه سرفه است که نوع آن میکروب کشته شده با دوز (5/0 سی سی) بصورت عضلانی تزریق می شود. این واکسن به علت دارا بودن ماده آلومینیوم دارای عوارضی از قبیل تب،تشنج،قرمزی محل تزریق، درد، سفت شدن می باشد پس باید حتماً بصورت غضلانی و عمیق تزریق شود. ضمناً برای بچه هایی که دچار تشنج می شوند بجای واکسن ثلاث از واکسن دوگانه(دیفتری-کزاز) خردسال (DT) استفاده می شود. واکسن ثلاث برای سنین قبل از 7 سالگی می باشد و بعد از 7 سالگی بعلت عوارض مغزی-عصبی از واکسن دوگانه بزرگسالان (dT) استفاده می شود. در طبقه میانی-پایینی یخچال نگهداری می شود.
MMR: این واکسن متشکل 3 واکسن سرخک-سرخچه-اوریون می باشد که بصورت ویروس زنده ضعیف شده بصورت زیر جلدی (با زاویه 30تا45 درجه) با دوز (5/0 سی سی) تزریق می شود. این واکسن بصورت پودر سفید رنگ می باشد که باید با آب مقطر مخصوص خود حل شود و برای حل کردن آن باید آب مقطر ر به دیواره ویال برخورد کند اگر بصورت مستقیم به پودر زده شود احتمال خرابی واکسن است چون واکسن زنده ضعیف شده است.
واکسیناسیون سربازان: واکسیناسیون سربازان توسط 2 واکسن، یکی واکسن دوگانه بزرگسالان (dT) که 10 سال ایمنی ایجاد می کند و دیگری واکسن 2 ظرفیتی (AC) مننژیت که 2 سال ایمنی دارد تلقیح می شود. ضمناً این واکسن باید 2 هفته قبل از اعزام تزریق می شوند.
پیگیری و پایش بیماریها
در این بخش به پیگیری بیماریهایی مثل سل، هپاتیت ب، هاری، تب مالت، سالک، صورت گرفت:
سل: سل یک نوع بیماری واگیر که توسط میکروبی بنام مایکوباکتریوم توبرکلوسیز منتقل می شود که در دوره کارآموزیم فقط با نوع سل ریوی برخورد داشتم. افرادی که مشکوک به سل هستند با علائمی از جمله سرفه مدام به مدت 2 یا 3 هفته، خلط خونی و درد قفسه سینه، تب مختصر، کاهش اشتها و وزن مراجعه می کردند که در این صورت با نظر پزشک تست P.P.D و نمونه گیری از خلط انجام می شد. افرادی که نمونه آزمایش آنها مثبت بود باید دوره درمان 6 ماهه را شروع کنند که در این قسمت 2 ماه اول (دوره حمله ای) را با 4 دارو (ایزونیازید، ریفامپین، اتامبتول، پیرازیماید) درمان می شوند و دوباره در پایان 2ماه آزمایش خلط انجام می دهند که اگر آزمایش آنها مثبت می شد یک ماه دیگر با همین 4تا دارو درمان را ادامه می دهند اما اگر آزمایش منفی بود درمان را به مدت 4 ماه(دوره نگهدارنده) با 2 داروی (ایزونیازید و ریفامپین) ادامه می دهند.
هپاتیت ب:
این بیماری دارای حالت حاد و مزمن می باشد که فقط با حالت مزمن برخورد داشتم که فرد مبتلا یک خانم 26 ساله که بمدت 5 سال دارای هپاتیت ب بوده و سابقه زایمان داشته که در هنگام زایمان بلافاصله به نوزاد ایمونوگلوبولین انسانی تزریق شد. اما دوباره در تاریخ 3/2/90 خانم باردار می شود و پس از پیگیری و ارجاع به پزشک متخصص و انجام آزمایشات و سونوگرافی لازم از کبد خوشبختانه از حالت مزمن رو بهبودی است و نیازی به سقط جنین نمیباشد. بیماران مبتلا به هپاتیت ب مزمن نزدیک به 95 % به صورت خودبخود بهبود می یابند. اما جهت پیشگیری از انتقال بیماری آموزش لازم داده شد و به همسر ایشان دوره 3 نوبتی تزریق واکسن هپاتیت ب از تاریخ 8/2 و 8/3 شروع شد و نوبت آخر ایشان در 8/6/90 می باشد.
هاری: هاری یک بیماری ویروسی و زئونوز (مشترک بین انسان و حیوان) می باشد که در صورت ابتلا به این بیماری مرگ فرد حتمی است. این بیماری توسط حیوانات مبتلا (گربه – سگ – و سایر حیوانات وحشی) به انسان منتقل می شود اما توسط موش و خرگوش طبق اطلاعیه WHO منتقل نمی شود. جهت پیشگیری از این بیماری برای افرادی که مورد گزش قرار می گیرند واکسن و سرم تجویز می شود. اگر زخمها سطحی باشند و در نقاط حساس بدن مثل سر و گردن نباشند فقط واکسن تجویز می شود.برنامه واکسیناسیون به 2 شکل کامل و ناقص می باشد.
در مرحله ناقص فرد مورد گزش قرار گرفته در روزهای 0-3-7 واکسن دریافت می کند و تا روز دهم صبر می کنیم اگر حیوان مزمون از بین رفته باشد یا ولگرد باشد و یا به دلایلی پیدا نشد وارد مرحله کامل می شویم و در روز 14 و 30 نوبتهای بعدی را تزریق می کنیم.
واکسن هاری از نوع کشته شده است که به شکل پودر سفید رنگ می باشد که باید با آب مقطر حل شود، مقدار آن 5/0 سی سی و در ناحیه دلتوئید بصورت عضلانی تزریق می شود.
تب مالت:
تب مالت یا بروسلوز یک بیماری شغلی می باشد که در بین افرادی که با دام و بافتهای آلوده کار می کنند مثل دامداران و دامپزشکان و ... اتفاق می افتد. با مصرف شیر آلوده و غیر پاستوریزه نیز منتقل می شود. راههای انتقال آن از طریق تنفس، جفت، فرد به فرد و خود تلقیحی واکسن دام می باشد. علائم این بیماری تب- سردرد-درد مفاصل و استخوانها-درد ناحیه پشتی و ... است. پس از تشخیص این بیماری فرد باید تا 2 ماه با داروهای (ریفامپین و داکسی سایکلین) درمان شود. این بیماری واکسن ندارد فقط تنها راه پیشگیری احتیاط کردن در هنگام برخورد با دام و افراد آلوده است.
سالک:
این بیماری توسط انگلی بنام لیشمانیا توسط پشه خاکی به انسان منتقل می شود. اما انتقال آن از انسان به انسان غیر ممکن است. این بیماری در 2نوع احشایی و جلدی است. نوع احشایی در کشور ما وجود ندارد ولی نوع جلدی به 2 شکل سالک روستایی (مرطوب) و سالک شهری (خشک) می باشد.
درمان سالک جلدی توسط آمپول گلوکانتیم بصورت عضلانی و موضعی می باشد. شرط درمان موضعی این است که زخمها بیش از 3 عدد نباشند و همچنین در ناحیه سر و گردن نیز نباشد. بسته به قطر زخم مقدار مصرفی آمپول متفاوت است. و تا 4 هفته و هر هفته یکبار تزریق می شود اما در صورتیکه بهبود نیافت تا هفته 6 درمان را ادامه می دهیم.
درمان عضلانی بسته به وزن شخص می باشد. فرمول آن، وزن ضربدر 75 گرم، تقسیم بر 300 سیسی. مثلا شخصی با وزن 20 کیلوگرم ضربدر 75 برابر است با 1500 که این عدد 1500 را تقسیم بر 300 می کنیم و جواب بدست آمده 5 سی سی می باشد. یعنی به ازای هر 20 کیلوگرم 5 سی سی تزریق می شود. مثلا در فرد با وزن 60 کیلوگرم روزانه باید 15 سی سی دریافت کند اما برای افرادی وزن آنها بیش از 60 کیلوگرم است نیز همان 15 سی سی تزریق می شود چون تزریق روزانه تا سقف 15 سی سی می باشد.
بهداشت محیط:
در این قسمت به مدت 3 روز در مورد بهداشت محیط روستایی و شهری فعالیت داشتم. که به سرکشی به مغازه ها و مراکز توزیع و بخش مواد غذایی از جمله : پیتزا و ساندویچ فروشی ، نان فانتزی و نانواها ، سوپرمارکت و قصابی، نسبت به عرضه صحیح مواد غذایی ، بهداشت فردی، انجام آزمایشات دوره ای و تهیه کارت سلامت پایش انجام دادم.
که هر کدام یک از این اماکن فرم مراقبت خاص خود را داراست که طبیعتاً طبق این فرم در صورت وجود تخلف و عدم رعایت اصول بهداشت محیط با فرد خطاکار برخورد قانونی خواهد شد. مثلاً انجام آزمایشات دوره ای و تهیه کارت سلامت باید هر 6 ماه یکبار انجام شود.
نمونه برداری میکروبی:
نمونه برداری میکروبی که در حیطه این مرکز بهداشت بود نمونه برداری از آب ، فاضلاب ، انسانی ، تهیه لام مالاریا و نمونه خلط بود.
برای نمونه برداری از آباز وسیله ای بنام سوآپ استفاده می کنند که پس از بازکردن شیر لوله به مدت 30 ثانیه سوآپ را در زیر آب گرفته و پس از خیس شدن کامل آن را درون جعبه مخصوص می گذاریم. تعداد نمونه برداری از آب در ماه به 1% کل جمعیت در نظر گرفته می شود.
نمونه برداری از فاضلاب نیز توسط سوآپ انجام می شود که از محل خارج از خانه و جای راه آب و جوی گرفته می شود. تعداد نمونه برداری از فاضلاب در ماه به 2% کل جمعیت در نظر گرفته می شود.
نمونه برداری مقعدی یا انسانی برای کودکان زیر 5 سال که دارای اسهال به مدت چند روز پیاپی می باشند توسط سوآپ انجام می شود. تعداد نمونه برداری مقعدی در ماه به 1% کل جمعیت کودکان زیر 5 سال اختصاص می یابد.
تهیه لام مالاریا: برای تهیه این لام به 2 لام نیاز است که در ابتدا یکی از انگشتان دست را با سوزن سوراخ کرده و قطره اولی خون را پاک کرده سپس قطره دوم، سوم و چهارم را در یک سمت لام به دور هم گذاشته و با لام دومی آنها بهم یکی کرده و به شکل دایره در می آوریم. سپس قطره پنجم را در سمت دیگر گذاشته و یک سمت لام دوم را روی قطره گذاشته و تا نصف لام اول می کشیم سپس لام دوم را در مسیر برعکس دوباره می کشیم.
نمونه گیری از خلط : برای نمونه برداری از خلط به 3 قوطی مخصوص نیاز است که به فرد مشکوک توصیه می شود که در 3 نوبت این قوطی را از خلط پر کند. نوبت اول در شب قبل از خواب می باشد. نوبت دوم صبح روز فردا بلافاصله بعد از بیدار شدن و نوبت سوم 1 ساعت بعد از خوردن صبحانه می باشد.
پایش فعالیت خانه بهداشت روستایی:
خانه بهداشت روستایی متشکل از دو نفر بهورز (زن و مرد) که مدرک تحصیلی آنها دیپلم و زیر دیپلم می باشد. فعالیتهای خانه بهداشت روستایی بصورت فعال می باشد یعنی اگر فردی نوبت واکسن آن گذشته باشد بهورز موظف است پیگیری کند و حتی شده است در خانه واکسن را تلقیح کند.
نمونه برداری میکروبی در خانه بهداست صورت می گیرد ( مثل موارد ذکر شده در قبل) ، آمارهای ماهیانه، فصلی و سالیانه اعم از زیج حیاتی (سالیانه) ، آمار دیابت و فشار خون (هر 3 ماه یکبار)، آمار تنظیم خانواده ( فصلی)، آمار واکسیناسیون (ماهیانه) ، سرکشی به روستاهای قمر و سیاری همراه با تیم سلامت، بهداشت محیط و بهداشت حرفه ای روستایی. فعالیت کاردان مبارزه با بیماریها در خانه بهداست بصورت نظارت می باشد.
آموزش بهداشت مدارس:
بمناست هفته سلامت که از تاریخ 18/1/90 الی 25/1/90 بوده هر روز در یکی از مدارس دبستان، راهنمایی، دبیرستان و پیش دانشگاهی در مورد شعار سازمان جهانی بهداشت (WHO) در سال 2011 که مقاومت به داروهای ضد میکروبی یک تهدید جهانیبوده است صحبت شد و نکات ذیل ارائه گردید:
1- تعریف مواد میکروبی و داروهای ضد میکروبی (آنتی بیوتیک)
2- راههای پیشگیری از ابتلا به بیماریهای میکروبی
3- خود درمانی و عوارش ناشی از آن
4- طریقه صحیح استفاده از داروها
5- و ...
ضمناً بجر شعار سازمان جهانی بهداشت در مورد بیماری واگیر مثل ایدز، هپاتیت B-C، وبا (التور) و سایر بیماریهای گوارشی دیگر،در رابطه با راههای پیشگیری از ابتلا با این قبیل بیماری و همچنین روشهای تغذیه ای مناسب برای دانش آموزان این مدارس جهت ارتقاء سطح سلامت و جلوگیری از سوء تغذیه، رعایت بهداشت فردی، بهداشت محیط صحبت گردید.
بهداشت مادر و کودک:
در این مرحله مدت فعالیتم که یک هفته بوده شیوه قد، وزن، دور سر گرفتن کودک، پر کردن فرم های مانا، تغذیه کودکان کمتر از 6 ماه و بالاتر، استفاده از مکمل های غذایی (قطره Multi vitamin– قطره A+D– قطره فروس سولفات) آشنا شدم.
قد و وزن گرفتن کودک از بدو تولد شروع می شود و تا پایان 7 سالگی ادامه دارد. اما دورسر گرفتن از بدو تولد تا پایان 18 ماهگی می باشد.
فرم های مانامتشکل از فرم های (پیش از بارداری - مراقبت بارداری - پس از زایمان -معاینه نوزاد) می باشد.
قطره مولتی ویتامین:این قطره بعنوان مکمل غذایی برای کودکان از 15 روزگی، روزانه 25 قطره، تا یکسالگی است. بعد از یکسالگی با نظر پزشک تجویز آن بلامانع است.
قطره آ.د :در بعضی کودکان که توانایی هضم درست قطره مولتی ویتامین را ندارند از این قطره به مقدار روزانه 25 قطره تجویز می شود.
قطره فروس سولفات: این قطره از پایان 6 ماهگی زمانی که کودک شروع به خوردن غذا می کند روزانه 15 قطره تا پایان دو سالگی تجویز می شود. البته در کودکانی که در بدو تولد با وزن کمتر از 2 کیلوگرم بدنیا می آیند هر وقت وزن آنها به دو برابر رسید حتی اگر به 6 ماه هم نرسیده باشند دادن قطره را شروع می کنند.
مادران باردار:خانمهای باردار از 3 ماه قبل از بارداری تا پایان بارداری از قرص اسید فولیک می کنند.مصرف قرص آهن از هفته 16 (4ماهگی) بارداری تا 3 ماه بعد از زایمان صورت می گیرد.
تنظیم خانواده
در مورد پوشش تنظیم خانواده و استفاده صحیح از وسایل پیشگیری از بارداری و همچنین جلوگیری از بیماریهای مقاربتی در این آیتم آشنایی پیدا کردم.
چند نمونه از وسایل پیشگیری از بارداری که بصورت رایج در مراکز بهداشتی استفاده می شود می توان به قرص ( LD-تری فازیک-شیردهی-اورژانسی)، آمپول (یک ماهه- سه ماهه)، IUD ، کاندوم و ...
قرص:
قرصهای LD و تری فازیک هرکدام 21 عددی که روزانه یک عدد مصرف می شود که از روز اول قاعدگی خانم شروع به خوردن این قرصها می کند و بعد از اتمام یک بسته یک هفته از خوردن این قرصها پرهیز می کند و مجدداً بعد از روز 28 شروع به مصرف می کند.در صورت فراموشی یک شب، شب دیگر 2 عدد و درصورت فراموشی دو شب، شب سوم و چهارم هر کدام 2عدد مصرف می کند. ولی اگر فراموشی به 3 شب رسید مثل قبل روزی یک عدد تا پایان روز 28 مصرف می کند . قرصهای شیردهی 28 عددی هستند که این قرصها بعد از زایمان تا پایان 6ماهگی مصرف می شوند و شروع این قرصها از روز اول قاعدگی تا پایان روز 28 است و در این قرصها وقفه یک هفته ای وجود ندارد. فراموشی آنها مثل قرصهای LD است. قرصهای اورژانسی 2عددی هستند و زمان مصرف اینها تا 72 ساعت بعد از پارگی کاندوم بهنگام نزدیکی و خالی شدن مایع منی در دستگاه تناسلی زن می باشد که 2 عدد را باهم مصرف می کنند. ضمناً مصرف این قرصها در طول یک چرخه قاعدگی فقط یکبار می باشد.
آمپول:
آمپول یک ماهه (سیکلوفم) که متشکل از هورمونهای استروژن و پروژسترون است و استفاده از آن در روز اول قاعدگی است و اعتبار آن یک ماه می باشد و برای تزریق نوبت بعدی در 3 روز قبل یا بعد از پایان ماه صورت می گیرد. در دوران شیردهی توصیه نمی شود.
آمپول سه ماه (مگسترم) متشکل از هورمون پروژسترون است و استفاده آن از روز اول قاعدگی است و اعتبار آن 3ماه می باشد و برای تزریق نوبت بعدی در 14 روز قبل یا بعد از پایان 3ماه صورت می گیرد. استفاده آن در دوران شیردهی منعی ندارد.
IUD:
این وسیله نوعی دیگر از وسایل پیشگیری می باشد که T شکل است و درون دستگاه تناسلی داخلی (رحم) زن قرار می گیرد می گیرد که از آزاد شدن تخمک جلوگیری می کند. همچنین مدت اعتبار این وسیله از 5 سال تا 10 سال است و خانم هروقت تمایل به خروج این وسیله کرد می تواند از بندی که در انتها در نزدیکی ورودی مهبل قرار دارد می تواند اقدام به خروج کند. البته استفاده از این وسیله در خانمهایی که سابقه یکبار زایمان داشته باشند بهتر است.
کاندوم:
کاندوم تنها وسیله پیشگیری از بیماریهای مقاربتی می باشد. که توسط آقایان استفاده می شود. این وسیله یکبار مصرف می باشد و بهنگام استفاده از آن از وسایل تیز و برنده برای باز کردن پاکت استفاده نشود.در ضمن قرار دادن آن روی آلت تناسلی از برخورد با ناخن محافظت شود. این وسیله دارای مواد چرب کننده برای سهولت دخول می باشد بنابراین نیازی به استفاده از روغن و کرمهای مرطوب کننده نیست.
مشاوره پیش از ازدواج:
در این مرکز کلاس مشاوره در روزهای دوشنبه و پنج شنبه بعد از گرفتن نتیجه آزمایش برگزار می شد و موضوعات زیر در حدود 1 ساعت مورد بحث قرار می گرفت:
1- آشنایی با دستگاه تناسلی زن و مرد
2- شیوه قاعدگی و آماده شدن جهت بارداری
3- روشهای پیشگیری از بارداری
4- چگونگی داشتن رابطه مسالمت آمیز با همسر
5- راههای جلوگیری از بیماریی های مقاربتی
کمک های اولیه:
جهت دوره دیدن کمک های اولیه به اورژانس بیمارستان به مدت یک هفته در شیفت صبح منتقل شدم و موراد زیر را انجام دادم:
1- علائم حیاتی (فشار خون – نبض- درجه حرارت- تنفس)
2- CPR و چگونگی احیای مریض
3- تزریقات
4- پانسمان و آتل بندی
نظرات شما عزیزان:
